پایان نامه بررسی قانون حقوقی نظارت برنمایندگان مجلس
قانون نظارت بر نمایندگان شورای اسلامیدر مورخ ششم مهرماه 1390 به تصویب مجلس شورای اسلامیرسید. این طرح مشتمل بر 12 ماده میباشد که بدون فصل بندی و به صورت مسلسل وار تدوین شده است. در ماده یک این لایحه عنوان شده است که به منظور حفظ شأن و منزلت نمایندگان و نظارت بر آنها در ابتدای هر دوره مجلس شورای اسلامی و حداکثر سه ماه پس از انتخاب هیئت رئیسه دائمی، هیئت نظارت که از این پس هیئت نامیده میشود، برای همان دوره تشکیل میشود.[1]
موافقان این طرح، با تاکید بر این نکته که چنین نظارتی به تقویت موقعیت و اعتبار مجلس در میان مردم منجر میشود و در نتیجه، اقتدار این نهاد را افزایش میدهد، اجرای آن را باعث بهبود عملکرد نمایندگان، سلامت بیشتر و افزایش کارآیی مجلس و همچنین جلوگیری از اقداماتی دانستهاند که میتواند باعث اخلال در ایفای نقش نمایندگی و یا فساد در میان نمایندگان شود.
در مقابل، مخالفان طرح نظارت مجلس بر نمایندگان با تاکید بر این نکته که این طرح موجب میشود نمایندگان استقلال رای خود را بیش از پیش از دست بدهند زیرا این طرح به
گونهای تدوین شده است که نمایندگان اقلیت که ممکن است دیدگاهی متفاوت با حکومت یا اکثریت حاکم بر مجلس داشته باشند در معرض فشار قرار میگیرند، بر این باورند که نماینده مجلس به تشخیص رای دهندگان به این سمت برگزیده شده و باید در اجرای وظایف نمایندگی، آزادی عمل کافی داشته باشد و اگر تخلفی مرتکب شود، با رویگردانی مردم و یا پیگرد قانونی مواجه میشود و وجود دستگاه نظارتی دیگری در این زمینه ضرورت ندارد.
در ماده دوم این طرح، تخلف نماینده در امور امنیتی گنجانده و به هیات نظارت بر امور نمایندگان اجازه داده شده است که به طور محرمانه و بدون حضور نماینده مورد نظر، به این موضوع رسیدگی و در این زمینه تصمیم گیری کند. با توجه به اینکه در جمهوری اسلامی، تخلف امنیتی تعریفی بسیار گسترده دارد و در بسیاری موارد، فعالان و منتقدان سیاسی با همین اتهام محاکمه و مجازات میشوند، این بخش از طرح میتواند به نوعی تهدید مستمر علیه نمایندگان مخالف و یا منتقد تبدیل شود.
“مجلس نسبت به دستگاههای اجرایی کشور شان نظارتی دارد، یک شان نظارتی هم برای خود مجلس و برای آحاد نمایندگان تعریف کنید. اگر شما امروز توانستید یک ساز و کار کنترلی متقن و محکم برای نظارت بر کار نماینده پایه گذاری کنید تا هر وقتی که این دستگاه خوب کار کند، اجرش مال شماست.” [2]
این عنوان بیان مقام رهبری در دیدار با نمایندگان مجلس در رابطه با نظارت مجلس و مردم بر نمایندگان بود که خلایی در مجلس را به نمایندگان یاد آوری کردند.
پس از این دیدار، آقای احمد توکلی نماینده مردم تهران در مجلس طرح نظارت بر نمایندگان را تهیه نمود، این طرح برای بررسی و کارشناسی کاملتر به کمیسیون اصل 90 ارجاع شد، این کمیسیون طرح مذکور با امضای 150 نفر از نمایندگان برای بررسی یک فوریت آن به صحن علنی ارسال نمود اما وکلای ملت در صحن، تنها 79 رأی به فوریت این طرح 150 امضایی دادند و عادی بررسی شدن طرح نظارت بر مجلس را خواستار شدند.
هیئت رئیسه مجلس نیز برای بررسی جامع این طرح تشکیل کمیسیونی مشترک از اعضای کمیسیونهای اصل 90، آییننامه داخلی و حقوقی و قضایی را در دستور کار قرار داد و طرح نظارت بر مجلس را به این کمیسیون ارجاع داد.
کمیسیون مار الذکر نیز پس از بررسیهایی که انجام داد، طرح تکمیلی را جهت بررسی کلیات و جزئیاتش در صحن علنی به هیئت رئیسه مجلس تقدیم نمود اما هیئت رئیسه پس از موافقت نمایندگان با کلیات طرح، آن را برای بررسی جامع تر، دو شوری نموده و به کمیسیون مشترک ارسال کرد.
سر انجام قانون نظارت بر نمایندگان شورای اسلامیدر مورخ ششم مهرماه 1390 به تصویب مجلس شورای اسلامیرسید. این قانون مشتمل بر 12 ماده میباشد که بدون فصل بندی و به صورت مسلسل وار تدوین شده است. در ماده یک این قانون عنوان شده است که به منظور حفظ شأن و منزلت نمایندگان و نظارت بر آنها در ابتدای هر دوره مجلس شورای اسلامی و حداکثر سه ماه پس از انتخاب هیئت رئیسه دائمی، هیئت نظارت که از این پس هیئت نامیده میشود، برای همان دوره تشکیل میشود.
سوالات یا اهداف پایان نامه :
اهداف
حاکمیت مردم، حاکمیت قانون و مسؤولیت حاکمان سه ضلع مثلث قوای حاکم در یک نظام مردمی است که برای تأمین و تضمین آن، نظارت منطقی امری ضروری بهشمار میرود. این نظارت میتواند در جلوههای تقنینی، سیاسی، اداری و قضایی براساس موازین مقرر در قانون اساسی اعمال شود. که در این پایان نامه جهت تضمین حاکمیت مردم به بررسی علمی قانون نظارت بر نمایندگان خواهیم پرداخت.
با توجه به نزدیک بودن انتخابات مجلس نهم و پی گیری نمایندگان مجلس هشتم بر تصویب طرح نظارت بر نمایندگان مجلس، و از سوی دیگر عدم تایید این طرح در شورای نگهبان، و امکان ارسال این طرح به مجمع تشخیص مصلحت نظام، و عدم هرگونه پژوهش علمیدر این زمینه از سوی حقوقدانان، این حقیر با یاری اساتید گرانقدر و با هدف بررسی صرفا علمی این طرح در تقابل با قانون اساسی، سعی در تدوین این پایاننامه دارم.
سؤالات تحقیق
سوال اصلی
آیا طرح نظارت برنمایندگان مجلس با صلاحیت ذاتی نمایندگان و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران منافات دارد؟
سوالات فرعی
آیا طرح نظارت بر نمایندگان ممکن است باعث تحدید رسالت نمایندگان شود؟
آیا مفهوم نظارت بر نمایندگان در طرح پیشنهادی با نظارت توسط شورای نگهبان منافات دارد؟