دانلود پایان نامه درمورد معاونت در جرم در حقوق کیفری
پیش شرط های ذهنی معاونت در جرم
صرف جرم بودن عمل مجرم اصلی و وجود رکن مادی معاونت بصورت یکی از صور معینه قانونی، برای مسئولیت معاون کافی نیست. بلکه علاوه براینها، لازم است که معاون در حین ارتکاب عمل، دارای سوء نیت یا قصد مجرمانه نیز باشد. برای این منظور، شخص معاون باید بداند که بهعمل مجرمانهای کمک و مساعدت مینمایدو بخواهدکه کمک و معاونت نماید. لذا دراین فصل اجزای رکن روانیلازم برای تحقق معاونت درجرمموردبحث وبررسیقرار میگیرند:
مبحث اول: علم و اطلاع
درجرایم عمدی، معاون جرم باید عالماً و عامداً به میل خود مجرم اصلی را در انجام فعل مجرمانه وتحقق حاصله کمک و یاری کند، به همین مناسبت قانونگذار در تدوین مقررات مربوط به معاونت در همه موارد «علم و عمد» معاون جرم را در تهیه وسایل ارتکاب جرم و یا تسهیل و یا سایر اقداماتی که باعث وقوع جرم می گردد، لازم دانسته است.1
علم و آگاهی، شامل این آگاهی در ماده 43 ق.م.ا تصریحاً به قید «عالماً» در تسهیل وقوع جرم وبا وصف «با علم» در تهیه وسایل و یا ارایه طریق ارتکاب جرم و تلویحاً در ترغیب یا تهدید یا تطمیع به ارتکاب جرم و نیز در دسیسه و فریب و نیرنگ در ماده ی مذکور شرط شده است.2
علم و اطلاع شامل؛ علم به موضوع وعلم به حکم میشود؛ لذا ضروری است تا در دو گفتار جداگانه به شرح و توضیح آنها بپردازیم:
گفتار اول: علم به حکم
در بحث معاونت در جرم، لازم است که معاون از ماهیت مجرمانه عملی که مباشر اصلی قصد ارتکاب آن را دارد، عالم و آگاه باشد و در صورت جهل به مجرمانه بودن عمل اصلی مسئول نخواهد بود. مثلاً اگر فردی اسلحه شکاری خودش را برای شکار به دیگری قرض بدهد ولی او از آن برای قتل، اخاذی و غیره استفاده کند، فرد قرض دهنده سلاح به عنوان معاون در جرم مسئول نخواهد بود. پس علم به مجرمانه بودن عمل اصلی شرط است.
حال آیا علم به جزئیات جرم اصلی از جمله شیوهی ارتکاب زمان یا مکان ارتکاب جرم هویت قربانی جرم، میزام ضرر و زیان ناشی از جرم و نظایر آنها هم شرط میباشد؟ مثلاً شخصی به دیگری اسلحه بدهد تا فرد خاصی را در مغازه اش به قتل برساند، ولی او فرد مورد نظر را نزدیک منزلش به قتل میرساند. یا فرد سارقی را برای سرقت از مغازه ای در روز شنبه از طریق دادن اطلاعات و ارایه طریق کمک نماید ولی سارق یکشنبه سرقت نماید.در این موارد وضعیت معاون چگونه است؟ به نظرمیرسدکه آگاهی معاون از جزئیات جرم مورد نظر مباشر، مهم نیست ودرمثال های بالا،؛عمل معاون بعنوان معاونت در جرم قابل تعقیب و مجازات است.1 بنابراین برای آنکه شخص، معاون جرم محسوب شود، لازم است از قصد مباشر جرم آگاهی داشته باشد و بداند درصدد ارتکاب عمل مجرمانه میباشد.
گفتار دوم: علم به موضوع
معاون علاوه برآگاهی از قصد مجرمانه مباشر اصلی، لازم است تا نسبت به ماهیت عمل خود واقف بوده و بداند عملی را که انجام می دهد، در جهت تحقق جرم مورد نظر صورت می گیرد و میتواند از طریق مجرم مورد بهره برداری قرار گرفته و او را در رسیدن به هدفش یاری نماید. بنابراین معاون باید عالمانه افعالی را با لحاظ اینکه باعث وقوع جرم خواهد شد انجام دهد.
این آگاهی در ماده 43 ق.م.ا تصریحاً به قید عالماً در تسهیل ارتکاب جرم و با وصف «با علم» درتهیهوسایل ویا ارائه طریق ارتکاب جرم وتلویحاًدرترغیب یا تهدید ویا تطمیع به ارتکاب جرم و نیز در دسیسه و فریب و نیرنگ در ماده مذکور شرط شده است.2 بنابراین مقصود از عنصر روانی معاونت درجرم آگاه بودن معاون به کمک و دستیاری آزادانه خود با مباشر جرم است. 3 بنابراین اگرشخصی کارد تیزی را با این تصور که برای بریدن گوشت مورد استفاده قرار خواهد گرفت به دیگری قرض دهد و او با این کارد شخص ثالثی را بکشد، صاحب کارد را، به علت فقدان علم و آگاهی و قصد مجرمانه، قابل مجازات نمی شناسیم.
درحقوق لبنان نیز وجود علم وآگاهی جرم شرط و بیان شده است که معاون جرم باید نسبت به ماهیت اقدام خود و تأثیر آن درارتکاب جرم و نیز قدرت آن عمل در کمک و یاری رساندن به فاعلدر اجرای هدفشآگاهی داشته باشد.4 ولازم است که در این قصد علم و اراده وجود داشته باشد.5
علم واراده ازیک طرف با علم معاون به ماهیت رفتار خویش ونیزجرم فاعل و از طرفی با تمایل اراده وخواستهاش برانجام این رفتاروآن جرم تحقق مییابد. پس لازم است که معاون به ماهیت رفتارش که به وقوع جرم کمک می کند، آگاه باشد، مثلاً بداند آنچه برای فاعل فراهم میکند، همان وسیلهجرم است. یعنی جهت مساعدت فاعل برای ارتکاب جرم است. اما هرگاه به ماهیت رفتارش یا به جرم مرتبط با آن علم و آگاهی نداشته باشد، معاون در جرم محسوب نمی شود. همانطورکه اگر اعتقاد داشته باشد که به فاعل ماده غیر مجرمانه می دهد یا سلاحی برای شکار یادفاع شخصی به افراد میدهد، ولی فاعل بعداً آن را درجرم قتل یا آزار و اذیت به کار ببرد. 1 درحقوق ایران ولبنان علم و اطلاع معاون ازنوع جرمی که قرار است توسط مباشر ارتکاب یابد ضروری است؛ لذا درصورتی که مباشراصلی جرمی کاملاً متفاوت از نوع جرمی که مقصود معاون بوده و پیشی بینی میکرده است مرتکب گردد، نمی توان معاون را درجرمی که هیچگاه به آن راغب نبوده است وگمان نمیکرده که مساعدت وی بر ارتکاب آن جرم مورداستفاده قرار گیرد، مجازات نمود.2
مبحث دوم: قصد مجرمانه
برای اینکه معاون جرم قابل مجازات باشد، بایستی وقتی معاون در جرم، دیگری را از طریق تحریک، ترغیب، تهدید یا تطمیع مصمّم به ارتکاب جرم می نماید یا وسایل ارتکاب جرم را تهیه میکند و یا طریق ارتکاب جرم را با علم به قصد مرتکب ارائه میدهد (همانطور که در مبحث قبل ذکرشد.) درعمل خود قاصدو عامد باشد، یعنی او دانسته وخواسته درارتکاب جرم معاونت کرده باشد. به عبارت دیگر معاون جرم از یک طرف علم و آگاهی داشته باشد که مباشر جرم در مقام ارتکاب جرم است و عمل او ارتکاب جرم را میسر میسازد و از سوی دیگر خواسته باشد تا به یکی از طرق لازم برای معاونت در جرم، به نتیجه مجرمانه رسیده و جرم واقع شود. مثلاً چنانچه دزدی از طریق سرایدار آپارتمانی، ازوضع داخلیآپارتمانها اطلاعاتی کسب کند.وسرایدار بدون علم وآگاهی از قصدسؤالکننده، جوابهایی به او بدهد که درنتیجه براثرراهنماییهای مزبور، دزد موفق به سرقت شود، نمی‌توان دربان را (هرچند که راهنمایی او مقرون به بی احتیاطی بوده) معاون جرم سرقت ارتکابی دانست.زیرا طبقبند3 مادهی 43 ق.م.ا تسهیل وقوع جرم باید عالماً عامداً باشد.3
قصد مجرمانه معاون مبتنی برتقصیرعمدی وارادهی مشارکت عمدی دراعمال مجرمانه مباشر اصلی است.دربیشترموارد قصدمجرمانهمعاون،نتیجه تفاهم وتبانی قبلی با مباشراست وگاهی نیزتفاهم وتبانی منحصراً درلحظهی ارتکابجرم تحقق پیدا میکند به هرحال رفتار معاون جرم و مباشر اصلی جرم باید هماهنگ و به منظور نیل به نتایج مجرمانه باشد.4
لزوماً مشارکت عالمانه در جرم اقتضاء میکند که نخست بین قصد معاون و افعالی که مباشر اصلی جرم مرتکب میشود وحدت کامل وجود داشته باشد. این خواست درتبصره ماده 43ق.م.ا، با این عبارت که: « برای تحقق معاونت درجرم وجود وحدت قصد شرط است» منعکس میشود. 1
درحقوق لبنان نیز وجود قصد مجرمانه در جرم شرط ضروری تحقق معاونت در جرم می باشد.
حال با توجه به مطالب بیان شده در حقوق کیفری جا دارد تا به بررسی دیدگاه های مختلف ناظر بر قصد مجرمانه (گفتار اول) و نیز بیان وحدت قصد معاون و مباشرجرم (گفتار دوم) پرداخته شود :
گفتار اول: بررسی دیدگاههای مختلف ناظر برقصد مجرمانه
آیا برای تحقق معاونت در جرم، علاوه برعلم واطلاع معاون، وجود قصد مجرمانه بین معاون و مباشر ضروری است یا صرف علم و اطلاع برقصد مباشر کفایت میکند؟ درخصوص این سؤال دو دیدگاه مطرح است؛یکیدیدگاه عدماشتراطقصدمجرمانهودیگریاشتراطقصدمجرمانهکهبه بررسی هریک خواهیم پرداخت:
بند اول:دیدگاه عدم اشتراط قصد مجرمانه
«مشهورفقها از آن جمله شیخ طوسی، علامهحلی، محقق ثانی، اردبیلیصاحب حدائق و صاحب ریاض وامام خمینی(ره) برای تحقق معاونت، صرف علم واطلاع برقصد شخص مباشر را کافی می‌دانند؛ اعم از آن که معاون از انجام مقدّمات حرام، قصد اعانه داشته باشد یا خیر؟
این دسته از فقها برای توجیه نظریه خود به عموم آیه شریفه«و لاتعاونوا علی الاثم والعدوان» و اطلاق روایاتی به شرح زیر تمسک می‌جویند :
- روایت ابن اُذینه از امام صادق(ع) « کتبت الی أبیعبدالله(ع) أسأله عن رجل له خشب فباعه ممّن یتخّذه صلباناً، قال:لا»یعنی به امامصادق(ع) نوشتم ودر مورد مردی که چوب دارد وآنها را به کسی می‌فروشد که ازآن صلیب درست میکند،حکم مسئله را سؤال کردم، امام (ع) فرمود:خیر(چنین معامله را انجام ندهد.)
- وروایت عمروبنحدیث«عن التوت أبیعُه مِمّن یَصنَعُ الصلیبَ او الصَّنمَ ؟ قال:لا»یعنیازامامصادق(ع) در مورد درخت توتی که آن را به کسی که ازآن صلیب یا بت میسازد، سؤال کردم وحکم مسئله را پرسیدم، امام فرمود، نه جایز نیست.2
بنابراین در ارتباط با شرطیت قصد گروهی از فقهای امامیه، صرف علم معین در حرمت اعانت را برای تحقق معاونت در جرم کافی می‌دانند ولو اینکه قاصد تحقق اثم نباشد.3
البته مقصود از«وحدت قصد»این نیست که بین معاون و مباشر اصلی جرم؛ لزوماً توافق پیشینیویا مواضعه بر ارتکاب جرم پدید آمده باشد بلکه همین اندازه که معاون، مباشر جرم اصلی را قاصد بداند یا او را قاصد بسازد و در جهت این قصد به او یاری رساند وحدت قصد میان این دو به وجود آمده است. برای مثال؛ اگر ناظری در اثنای زد و خورد بین دو نفر چاقویی درکف یکی از طرفین دعوا بگذارد که دیگری را با این وسیله مجروح کند، عمل اومعاونت درایراد ضرب وجرح محسوب میشود،حتیاگر پیش از آن هرگز ضارب را ندیده و نشناخته باشد.
سوالات یا اهداف پایان نامه :
سؤال این است که اصولاً چرا چنین فردی مجرم شناخته شده است؟ مصادیق لازم به منظور تحقق معاونت درجرم در قوانین جزایی دو کشور ایران و لبنان چه مواردی است؟ آیا این مصادیق منحصر به موارد تعیین شده قانونی است؟ رفتار مادی لازم جهت تحقق معاونت در جرم در این دو نظام کیفری صرفاً به شکل فعل مثبت است یا ترک فعل نیز می تواند مصادیق معاونت محسوب گردد؟ آیا مسئولیت معاون نشات گرفتهازمسئولیت مباشرجرم است یا بایستی برای آنچه عملاً انجام داده است مجازات شود؟ برای توجیه مسئولیت کیفری معاون جرم ارتکاب چه مقدار فعل از سوی کمک کننده ضروری است؟آیا وجود توافق قبلی یا هدف مشترک، شرط تحقق نهاد مزبور دراین دو نظام کیفری است؟ هرگاه توافق قبلی یاهدف مشترک وجود نداشته باشد ولی متهم (معاون) اتفاقاً درصحنه جرم حاضر باشد وضعیت چگونه خواهد بود؟ با توجه به مطالب فوق سؤالهای اصلی تحقیق عبارتند از:
1- آیا بزه معاونت در جرم بزه عاریتی است یا جرم مستقل محسوب میگردد؟
2-آیا معاونت در جرم در رابطه سببیت بین رفتار معاون و جرم ارتکابی توسط مباشر لاجرم بایست مستقیم باشد؟
3- آیا معافیت مباشر جرم از مجازات در هر صورت موجب معافیت معاون نیز خواهد بود؟
4- آیا معاونت در جرم از طریق ترک فعل نیز ممکن خواهد بود؟
5- مصادیق قانونی معاونت در جرم به نحو حصر است یا تمثیل؟
6- آیا علم و آگاهی معاون از قصد مجرمانه مباشر برای تحقق رکن روانی معاونت در جرم کفایت می کند یا علاوه بر آن قصد مجرمانه معاون نیز ضروری است؟
